Niepokalane Poczęcie oznacza, że Maryja nie została związana konsekwencjami wynikającymi z grzechu pierwszych rodziców. Była wolna od grzechu pierworodnego. Kościół zdefiniował to w następujący sposób: „Najświętsza Maryja Panna od pierwszej chwili swego poczęcia, na podstawie szczególnej łaski i przywileju wszechmocnego Boga, mocą przewidzianych zasług Jezusa Chrystusa, Zbawiciela rodzaju ludzkiego – została zachowana nietknięta od wszelkiej zmazy grzechu pierworodnego” (DH 2803).
Niepokalane Poczęcie, w odróżnieniu od wielu faktów związanych z życiem Maryi, obecnych podczas licznych wspomnień i świąt maryjnych w ciągu roku ukazujących często ziemską drogę Maiyi, sięga bardzo głęboko w sferę ducha. Tajemnica ta nawiązuje do wydarzenia, które w jakiś sposób miało miejsce przed wszystkimi wiekami i które dotknęło Maryję już w pierwszym momencie jej istnienia, zanim wkroczyła w świat i w historię – w momencie jej poczęcia.
Tajemnica Niepokalanego Poczęcia nie może być jednak nigdy analizowana jako ograniczona wyłącznie do osoby Maryi, jako jej przywilej osobisty’; jest to tajemnica sięgająca do początków całego Bożego planu zbawienia i jako taka posiada wymiar, któiy dotyczy nas wszystkich.
Wyjaśnieniu znaczenia daru Niepokalanego Poczęcia dla Maiyi służą, m.in. teksty, które odwołują się do dalekosiężnego zamysłu Boga dotyczącego każdego człowieka. Podobnie zresztą uzasadnia się sam fakt Niepokalanego Poczęcia: „W Nim [tj. w Chrystusie] bowiem wybrał nas przed założeniem świata, abyśmy byli święci i nieskalani przed Jego obliczem” (Ef 1, 4); „Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię, nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię” (Jr 1, 5; por. także Ps 22, 10; 71, 6; Syr 50).
To oczywiście nie są teksty maryjne, ale ukazują bardzo dobrze sposób, w jaki Bóg widzi każdego człowieka i jego dzieje. Rzucają one także światło na prawdę o Niepokalanym Poczęciu. Ważne jest przy tam uświadomienie sobie, że choć wszystkie prawdy objawione są zawarte w Biblii, nie oznacza to, że wszystkie one zostały wyrażone z tą samą bezpośredniością lub w podobny sposób. Niektóre wnioski w teologii nie wypływają jedynie z konkretnych miejsc biblijnych, które potwierdzają poszczególne prawdy wiary. Do pewnych konkluzji można dojść, analizując szerszą panoramę biblijną, całość Bożego planu zbawienia i jego konsekwencje. Tak jest w przypadku Niepokalanego Poczęcia. Powyższe teksty mówią o tym, że każdego z nas Bóg pierwszy umiłował. Podobnie Syn umiłował przed Wcieleniem swoją przyszłą Matkę, czyniąc ją doskonałą. Rola Maryi to droga nadzwyczajnego powołania, jakie otrzymała od Boga, który włączył ją do swoich szczególnych zamierzeń. W jej przypadku wszystko jest darem Bożym: została obdarzona pełnią od pierwszej chwili swojego istnienia. Dar Boga nie był w tym wypadku odpowiedzią na jakikolwiek akt, działanie ze strony Maryi. Był darem całkowicie wyprzedzającym jakąkolwiek zasługę.